Rok 2019 został ogłoszony przez polski parlament i UNESCO rokiem Stanisława Moniuszki. To kolejny wielki znany ze słyszenia, ale nie do końca słuchany polski twórca. Jego twórczość sakralna pozostaje zupełnie w cieniu innych dzieł i stanowi margines prezentacji koncertowych, podczas gdy według opinii nie tylko mojej, lecz także świadków życia i działalności kompozytora, stanowi ona najpełniejszą autorską wypowiedź twórcy – wypływającą nie z potrzeb merkantylnych lecz wewnętrznych, dotykającą najgłębszych i najważniejszych dziedzin życia. Pewną recepcją i tradycją wykonawczą, zwłaszcza w ostatnim czasie, cieszą się jedynie cztery Litanie ostrobramskie, choć twórczość religijna Moniuszki obejmuje ponad dziewięćdziesiąt kompozycji różnych rozmiarów i gatunków, na różnorodny aparat wykonawczy.

Przyczyn słabej znajomości tego fragmentu dzieła kompozytora jest wiele. Pierwszą z nich było negatywne przewartościowanie tego dorobku krótko po śmierci kompozytora, kiedy to w muzyce europejskiej do głosu doszła wielka symfonika i neoromantyczna stylistyka. To spowodowało, że praktyka wykonawcza dzieł Moniuszki była i jest zdominowana przez późniejsze tendencje estetyczne, przez co nie do końca oddaje, a czasami wręcz wypacza walory muzyczne twórczości kompozytora, osłabiając ich wyraz. Utwory polskiego twórcy en bloc są postrzegane z jednej strony jako ważny element naszej narodowej kultury o mocnym zabarwieniu patriotycznym, a z drugiej – jako twórczość mało oryginalna, zgrzebna, wręcz zaściankowa, co stwarza wrażenie, że dla artystów i odbiorców szukających wartości estetycznych nie jest to repertuar wystarczająco interesujący, a dla wykonawców/organizatorów istotny artystycznie. Wynika to bardzo często z niewłaściwej perspektywy odbioru – estetycznego waloryzowania dzieła poprzez pryzmat dokonań twórców działających w późniejszych czasach. Inną przyczyną krzywdzącej oceny jest również zwykła nieznajomość tej twórczości, wynikająca bardzo często z braku dostępu do odpowiedniego materiału nutowego.

Celem festiwalu “Moniuszko w kościołach Warszawy” chciałby była zmian tej optyki. Główne założenia programowe oparte były na dwóch przesłankach artystycznych: po pierwsze, zaprezentować możliwie szerokie spektrum twórczości sakralnej Stanisława Moniuszki ze szczególnym uwzględnieniem twórczości chóralnej. Było to pierwsze, tak wielobarwne przedstawienie tej części spuścizny kompozytora w ramach jednego spójnego stylistycznie i wykonawczo wydarzenia. Po drugie, zaprezentowano kompozycje Moniuszki w możliwie oryginalnej formie, uwzględniając oryginalną przestrzeń akustyczną – tj. historyczne kościoły warszawskie, z którymi kompozytor był lub mógł być związany, oryginalny aparat wykonawczy uwzględniający wielkość i rodzaj zespołów wokalnych oraz instrumentalnych, a także instrumenty z epoki i oryginalny tekst muzyczny kompozycji. Aby tak ambitne zamierzenia mogły uzyskać odpowiednie zainteresowanie, zaangażowano wysokiej klasy zespoły śpiewacze, a także zespoły instrumentalne dysponujące instrumentarium z epoki kompozytora i specjalizujące się w wykonawstwie historycznie poinformowanym. W wielu wypadkach, to z gruntu nowe podejście pozwoliło nam zbliżyć się do pierwowzoru i zweryfikować niektóre nawyki słuchowe i estetyczne dotyczące jego twórczości. Pięć koncertów monograficznych dało okazję choć na moment wniknąć w świat wewnętrznych przemyśleń i doznań niebanalnego twórcy, jakim był Stanisław Moniuszko.